جنبش آزادي خواهان سبز طبرستان: زنانی که به حجاب اجباری «نه» گفتند ! ( روزنامه کیهان / 17 اسفند 1357 )

Sent to you by FARYAD via Google Reader:

زنانی که به حجاب اجباری «نه» گفتند ! ( روزنامه کیهان / 17 اسفند 1357 )

برای مشاهده ی روزنامه در ابعاد بزرگتر ، اینجا کلیک کنید

چهارشنبه 16 اسفند 1357 ، یکی از پرشور ترین روزهای تاریخ معاصر ایران است . روز جهانی زن در آن سال ، نه تنها مرزهای پاس داشتی سمبولیک را درنوردید ، بل همچون سندی ماندگار از مقاومت زنان در برابر نرینه سازی مذهبی باقی ماند . در حالی که بسیاری از زنان خود را آماده ی برپایی مراسمات ویژه ی این روز می کردند ، اظهارات آیت الله خمینی ، به این روز رنگ و بوی دیگری بخشید . آیت الله که خود را در موقعیت شارعی ورای قانون می دید ، زنان را مکلف کرد که در ادارات ، از حجاب اسلامی استفاده کنند . این اظهارات ، خشم بسیاری از زنان طبقه ی متوسط شهری را برانگیخت . اما زنان در این میان ، خود را بشدت تنها می دیدند … بسیارانی از خطر قریب الوقوع بی اطلاع بودند و نمی دانستند که اینها ، پیش مقدمه ی پاکسازی بزرگ است . با این حال ، فریاد اعتراض زنان در روز جهانی زن چنان پر طنین بود که پس از گذشت سی و یک سال ، همچنان به حیات نمادین خود ادامه می دهد .
آنچه خواهید خواند ، روایتی کامل از وقایع آن روز است :
————————————————————————————————
ابتدا به گزارش روزنامه ی کیهان در این باره می پردازیم :

برای مشاهده در ابعاد بزرگتر ، اینجا را کلیک کنید

« گروهها و دسته جات مختلف زنان از صبح امروز در خیابانهای مرکزی و شمالی تهران به مناسبت روز جهانی زن و بخاطر ابراز نظرات خود درباره ی حجاب زنان ، دست به راهپیمائی زدند . در راه پیمائی های امروز زنان ، تعداد زیادی از دانش آموزان مدارس دخترانه نیز شرکت داشتند .آنها علیه کسانی که به زنان بی حجاب در روزهای اخیر حمله کرده اند ، شعار می دادند .
بسیاری از راهپیمایان به طرف دانشگاه حمله کردند و در دانشکده های این دانشگاه اجتماع کردند و جمع دیگری از آنها در خیابانهای اطراف دانشگاه ، بلوار ، پهلوی و … به راهپیمائی ادامه دادند . راهپیمائی امروز در حالی انجام شد که ریزش برف بی وقفه از اولین ساعات بامداد شروع شده است . طبق گزارشات رسیده از ادارات و وزارتخانه های مختلف نیز جلساتی برای رسیدگی به مسائل مربوط به حجاب که طی چند ساعت اخیر مطرح شده ، به بحث و گفتگو پرداختند و در برخی واحدها ، کارها برای چند ساعت دچار وقفه شد .
بحث و گفتگو درباره ی حجاب ، از دیروز در تهران بالا گرفته است و از صبح امروز بدنبال مصاحبه ی تلفنی رادیو ایران با داماد امام خمینی اوج گرفت . گزارش های خوانندگان کیهان از چندین برخورد بین زنان بی حجاب با عناصر تندرو که آنها را ملزم به بر سر کردن چادر می کردند حکایت دارد . کارکنان زن قسمت فروش هواپیمائی ایران شعبه ی ویلا امروز اعلام داشتند حجاب اجباری زن باید نجابت و پاکی درون او باشد . آنها عقیده داشتند که حجاب ظاهری نباید اجباری باشد . این زنان همچنین گفتند روحانیون می توانند در این مورد اظهارنظر کنند ، اما نباید در این مورد اجباری در کار باشد . این مساله باید به خود زنها واگذار شود تا اگر خواستند چادر سر کنند یا از پوشش های دیگر استفاده کنند . نظیر چنین گزارشی از قسمت های دیگر فروش بلیت هواپیما نیز رسیده است . از سوی زنان کارمند فروش بلیت به گفته ی خودشان نماینده ای به منزل آیت الله طالقانی فرستاده شده است . زنانی که امروز پس از راهپیمائی در خیابانهای شهر به دانشگاه تهران رسیده بودند گفتند در خیابانها برخی مردان به ما می گویند : « یا روسری یا توسری » این توهین بزرگی است به نیمی از اجتماع که در انقلاب اخیر در کنار مردان شرکت داشتند و شهید دادند .
درباره ی اعتراض به حجاب و حمله به زنان و دخترانی که بی حجاب هستند ، امروز در مدارس مختلف از جمله مرجان و هشترودی ، ولی الله نصر ، خوارزمی ، آذر و هدف ، در خیابانها دست به تظاهرات زدند و بطرف دانشگاه تهران به حرکت درآمدند .
همزمان با حمله ی گروهی از مردان در میدان ولیعهد به چند زن بی حجاب و پرتاب سنگ به طرف آنها که منجر به مجروح شدن چند نفر از آنها شد ، راهپیمائی از این میدان توسط زنانی که مورد اهانت قرار گرفته بودند و زنان دیگری که به آنها پیوسته بودند ، به طرف دانشگاه تهران آغاز شد . در تعدادی از بیمارستانهای تهران نیز امروز اعتراض هایی به نحوه ی روبرو شدن با مساله ی حجاب اسلامی شروع شد . در شبکه ی 4 بیمارستان به آور ، زنان کارمند امروز اعلام داشتند اگر تصمیم قاطع و قانع کننده ای گرفته نشود ، نمی توانند سر کار حاضر شوند . زنان کارگر ئ کارمند بیمارستان هزار تختخوابی نیز تاکید داشتند که حجاب اجباری زن باید پاکی و نجابت او باشد . در مخابرات 118 و قسمت 124 نیز امروز زنان کارمند در رابطه با مساله ی حجاب دست به راهپیمائی زدند .
همچنین زنان عضو کمیته ی بیداری زنان ، که امروز پس از یک راهپیمائی طولانی در تهران ، در دانشگاه تهران اجتماع کرده بودند ، اعلام داشتند که تنها نجابت و پاکی زن را به عنوان حجاب اجباری می پذیرند .
حمله به زنان بی حجاب در برخی نقاط تهران امروز در حالی صورت گرفت که چندین بار از سوی برخی مراجع تقلید و روحانیون پیشرو اعلام شد که چنین عملی با روح اسلام هماهنگی ندارد و مورد تائید نیست و منظور از پوشش اسلامی ، تنها پوشیده ماندن مو و زینت آلات زنان است .
پیش از ظهر امروز از دانشگاه تهران خبرنگار کیهان گزارش داد که عده ای از زنان وزارت خارجه همراه با پلاکاردهایی که روی آنها شعارهایی درباره ی حجاب نوشته شده بود ، وارد دانشگاه تهران شدند . گروهی از مردان نیز در کنار زنان تظاهرات کردند و روی پاکی و شجاعت تاکید داشتند .
ظهر امروز خبرنگار کیهان گزارش داد : 15 هزار زن که در دانشکده ی فنی دانشگاه تهران جلسه ی سخنرانی داشتند ، بدنبال یک رای گیری تصمیم گرفتند دست به راهپیمائی بزنند . آنها در حالی که گروهی از مردان همراهشان بودند ، بطرف نخست وزیری حرکت کردند . زنها شعار می دادند : « ما با استبداد مخالفیم » ، « چادر اجباری نمی خواهیم »
———————————————————————————————–

اما موافقان حجاب اجباری نیز بیکار ننشستند .روزنامه ی کیهان همان روز نوشت : « روز جهانی زن امروز در حالی برگزار شد که شب گذشته از طریق تلویزیون از طرف زنان مجاهد مسلمان اعلام شد که این یک روز غربی است و به زودی روز زن در حکومت اسلامی اعلام می شود . » خبر دیگر اینکه : « پیش از ظهر امروز خبرنگار کیهان از دانشگاه تهران گزارش داد که یک گروه از مردان تندرو با شعار « مرگ به ارثیه ی رضا کچل » وارد دانشگاه تهران شدند و به نفع چادر و حجاب دست به تظاهرات زدند . »
حجه الاسلام اشراقی داماد آیت الله خمینی نیز در گفتگو با بخش خبری رادیو ایران ، در مقام پاسخگویی به اعتراضات زنان برآمد . اشراقی گفت : « من فکر می کنم این کار صحیح نباشد که عده ای بخواهند با تندروی و شدت عمل جلوی خانم ها را بگیرند . باید حجاب رعایت شود و قوانین اسلامی مو به مو اجرا گردد و در همه ی موسسات و ادارات و مدارس و دانشگاهها به این موضوع توجه شود . اما حجاب باید در نظر داشت که بمعنی چادر نیست . همین قدر که موها و اندام خانم ها پوشانده شود و لباس آبرومند باشد ، حالا به هر شکلی که باشد مهم نیست . چادر چیز متعارفی است و بسیار خوب است . اما بخاطر طرز کار و نوع کار خانم ها شاید گاهی پوشاندن بدن و مو بطریق دیگر هم حجاب باشد ، حرفی نیست . باید طبق نظر مبارک امام ، حجاب اسلامی در سطح کشور توسط خانم ها با اشتیاق اجرا شود . ولی مردم هم نباید منکر را با منکر دیگر دفع کنند . باید با روش مسالمت آمیز و نصیحت و راهنمایی خانم ها را تشویق کرد که حجاب اسلامی داشته باشند . اما اگر در این مورد توهینی به خانم ها بشود ، آن خودش منکر است . در مورد اقلیتهای مذهبی همیشه نظر مبارک امام این بوده که آنها از هر حیث مورد احترام و حمایت باشند . و امام همیشه توصیه ی اقلیت های مذهبی را می فرمایند . آنها از نظر ما محترم هستند و مال و جانشان محترم است . آنها باید با کمال آزادی زندگی کنند ، اما اگر خانم های اقلیت مذهبی هم رعایت حجاب اسلامی را بکنند ، چه بهتر »
عباس امیرانتظام ، مردی که عنوان پرسابقه ترین زندانی سیاسی پس از انقلاب را یدک می کشد و در روزهای نخست انقلاب ، سخنگوی دولت موقت بود نیز ، موضعی همسو با موافقان حجاب اجباری اتخاذ کرد و در پاسخ به پرسش خبرنگاری که پرسید : « دولت دستور امام را در مورد حجاب تائید می کند ؟ » ، پاسخ داد : هیچ دستوری از طرف امام نیست که مورد تائید دولت نباشد .
———————————————————————————————–
مراسمی نیز از طرف جریان های عمدتا چپ گرا ، در دانشگاه صنعتی برگزار شد :
« در سالن ورزشی دانشگاه صنعتی ، تعداد زیادی مرد و زن گرد هم آمده بودند ، عده ای خانم های با چادر دیده می شدند و تعدادی از خانمها فرزندان خود را نیز همراه آورده بودند . بروی دیوارهای سالن شعارهایی از این قبیل دیده می شد : « مهم ترین گام برای آزادی ، محو استثمار انسان از انسان است » جلسه ی سخنرانی با سخنان خانم تبریزیان درباره ی روز جهانی زن و علل بوجود آمدن این روز آغاز شد . با اشاره به اعتصاب کارگران نساجی آمریکا که برای بدست آوردن حقوق یکسان و تقلیل ساعت کار به 10 ساعت آغاز شده بود ، مبدا این روز قرار گرفت و خواست هایشان نیز در نطفه خفه شد . خانم تبریزیان به مبارزات دیگر زنان در ویتنام ، آنگولا و دیگر کشورهای در حال رشد اشاره کرد و حرکت های دموکراتیک که امروز نقش فعالی در مبارزات ضد امپریالیستی دارد . او به نقش فعال و آزادانه ی کشورهای سوسیالیستی اشاره کرد که راهگشای مبارزات زنان در کشورهای در حال رشد است .
از جالب ترین برنامه های جلسه ی دیروز ، سخنان یک زن کارگر کوره پزی بود که بزبان بسیار ساده و با لهجه ی شیرین آذربایجانی از مبارزات خود سخن گفت . این مادر کارگر پس از نثار درود بر روان پاک شهیدان ، به فعالیت های خود در سال 1332 اشاره کرد و گفت که ما در آن زمان شجاعانه از حقمان دفاع می کردیم و خواستار حقوق یکسان با مردان بودیم و حتی برای صحبت کردن با زنها ، با این که خودمان بیسواد بودیم ، به خانه ها می رفتیم و زنها را تشویق می کردیم که از حق خودشان دفاع کنند . اوسپس اشاره کرد که بارها بخاطر همین فعالیت ها به زندان افتاده است . از جمله خاطراتی که این زن کارگر با صداقت تمام بیان داشت ، ماجرای روزی بود که در زمان محمدرضا و در این اواخر به پخش اعلامیه مشغول بود و یکی از مامورین او را توقیف کرد و او با زرنگی بسیار گفته بود که آنها را از روی زمین پیدا کرده است . اما این حرفها آنها را قانع نکرده و او را به زندان انداخته بودند . در خاتمه ی حرفهایش از همه ی زنها و جوانها که آنها را بچه های عزیز خطاب می کرد خواست که مبارزه را تا بدست آوردن نتیجه ی مطلوب ادامه دهند . او در آخر سخنانش پیامی به زبان ترکی فرستاد .
در این قسمت از برنامه شخصی به نام آقای عزیزی نیز شعری بزبان ترکی خواند که با استقبال زیادی از طرف حاضرین روبرو شد .
هنگام معرفی « شهلا روزبه » ، حاضرین از جایشان بلند شدند و سه بار فریاد زدند « درود بر روزبه » . شهلا روزبه که تحت تاثیر احساسات بی شائبه قرار گرفته بود ، سخنان خود را درباره ی وضعیت زن در ایران معاصر آغاز کرد . او گفت که حکومت فاشیستی سابق زن را در رنگ و لعاب پیچید و زن را نه تنها به پیش ، بلکه کاملا عقب افتاده و بصورت یک کالا درآورد . شهلا روزبه به کشف اجباری حجاب در زمان رضاشاه و هدف نادرست از این عملی که ترقی خواهانه قلمداد میشد سخن گفت .
آخرین برنامه با شعرخوانی سیاوش کسرایی آغاز شد . سیاوش کسرائی قبل از آغاز به شعرخوانی اعلام کرد : « چون هیچگاه زن را از مرد جدا ندیده ام ، هرگز نمی توانم نیمی از موجودات جهان را کنار بگذارم ؛ و چهار شعر را که به عنوان زن سروده ام ، می خوانم :
« زن در مزرعه » ، « زن در خانه » ، « زن در بی پناهی » و « زن در خیابان » . کسرایی آخرین شعر خود « تفنگ من » را با این پیام خواند : « من در یک دستم پرچم سفید و در دست دیگرم تفنگ است »
این جلسه بدون اعلام قطعنامه ای پایان یافت »
———————————————————————————————–
با این حال مناقشه بر سر حجاب اجباری و دیگر مسائل مربوط به زنان همچنان ادامه یافت و به مصاحبه ی تلویزیونی معروف آیت الله سید محمود طالقانی انجامید . همان مصاحبه ای که روزنامه ها با تیتر « در مورد حجاب اجبار در کار نیست » انتشار دادند . با این وجود مسئله ی زنان در آن روزها ، وجه المصالحه ی احزاب و گروههای سیاسی قرار گرفت . کمتر کسی ، از زنان بواسطه ی « زن » بودنشان دفاع کرد و اندک حمایت های صورت یافته نیز ، یا نشان از ترحم و تطهیر داشت ، یا به مانند جریانهای چپ ، مساله ی « زنان » را تا حد حرکتی حزبی تقلیل می دادند . مروری بر وقایع آن روزها و اظهار نظر بلندپایگان مذهبی نزدیک به آیت الله خمینی چون داماد او نشان می دهد که تا چه اندازه ای اعمال حجاب اجباری ، ناشی از اراده ی شخصی او بوده است . اراده ای که خود را مقدم بر خواست میلیونها زن ایرانی می دانست ، جایی که اشراقی به صراحت می گوید : « باید طبق نظر مبارک امام ، حجاب اسلامی در سطح کشور توسط خانم ها با اشتیاق اجرا شود » . بازخوانی آن روزها ، بیش از هر چیزی ، سست پایگی مبانی حجاب اجباری را نشان می دهد . تصمیمی که به نظر می رسد پیش از آنکه تصمیمی مذهبی باشد ، حرکتی سیاسی بوده است .

در نوشتار بعدی ، ابعاد دیگری از اعتراض زنان بر علیه حجاب اجباری را بررسی خواهیم کرد : ماجرای تجمع زنان در کاخ دادگستری ، مصاحبه ی تلویزیونی آیت اله طالقانی و واکنش روزنامه نگاران به این حوادث .